In Nederland is er al geruime tijd discussie over de positie van zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers), met name over schijnzelfstandigheid en de sociale zekerheid. Opvallend is dat deze onrust in buurlanden als België en Duitsland minder speelt. Wat doen zij anders, en wat kan Nederland daarvan leren?
Nederland: Groei en zorgen over schijnzelfstandigheid
Sinds de jaren ’90 heeft Nederland zelfstandig ondernemerschap gestimuleerd, onder andere via de zelfstandigenaftrek. Dit heeft geleid tot een aanzienlijke groei van het aantal zzp’ers. Echter, onder hen bevinden zich veel schijnzelfstandigen: zelfstandigen die feitelijk in loondienst zouden moeten zijn. Dit verstoort de arbeidsmarkt, doordat werkgevers minder sociale lasten betalen en schijnzelfstandigen fiscale voordelen genieten. De overheid probeert dit aan te pakken door strengere handhaving en het afbouwen van fiscale voordelen .
België: Strikte regels en sociale zekerheid
In België zijn de regels voor zelfstandigen strikter. Zzp’ers dragen 20,5% van hun netto-belastbaar inkomen af aan sociale zekerheid en zijn verplicht verzekerd voor arbeidsongeschiktheid. Daarnaast is er nauwelijks fiscaal verschil tussen werknemers en zelfstandigen, omdat er geen zelfstandigenaftrek of mkb-winstvrijstelling bestaat. De relatie tussen opdrachtgever en zelfstandige wordt wettelijk als fundamenteel anders beschouwd dan die tussen werkgever en werknemer, waardoor de discussie over schijnzelfstandigheid minder speelt .
Duitsland: Beperking van zelfstandigheid tot specifieke beroepen
In Duitsland is het aantal freelancers lager, omdat zelfstandigheid alleen in bepaalde beroepen is toegestaan. Beroepen waarbij iemand altijd onder gezag werkt, zoals verpleegkundigen of pizzabezorgers, mogen niet als zelfstandige worden uitgevoerd. Daarnaast moeten Duitse zelfstandigen aan strikte criteria voldoen, vergelijkbaar met de jurisprudentie uit het Nederlandse ‘Deliveroo-arrest’ .
Lessen voor Nederland
Experts suggereren dat Nederland kan leren van de aanpak in België en Duitsland. In België is de beoordeling van arbeidsrelaties wettelijk vastgelegd, waardoor er meer duidelijkheid is over de status van zelfstandigen. Duitsland beperkt zelfstandigheid tot specifieke beroepen, wat de kans op schijnzelfstandigheid verkleint. Het implementeren van dergelijke maatregelen in Nederland zou echter een ingrijpende hervorming van het fiscale en sociale zekerheidsstelsel vereisen, wat politiek gevoelig ligt .
De discussie over zzp’ers en schijnzelfstandigheid is in Nederland prominenter dan in buurlanden als België en Duitsland. Door te kijken naar de striktere regelgeving en sociale zekerheidsbijdragen in deze landen, kan Nederland mogelijk inspiratie opdoen voor het hervormen van zijn eigen beleid. Een evenwichtige benadering die zowel de belangen van zelfstandigen als die van werkgevers en de samenleving dient, lijkt noodzakelijk.
